Dışa Vurumcu Akım: Ekspresyonizm
Dışa vurumcu akım, 20.yüzyılın ilk yıllarında Avrupa’da özellikle Almanya’da gelişen ve egemen olan dışa vurumcu görsel ve sahne sanatlarına paralel olarak ortaya çıkan özgün bir mimari harekettir. Tuğla Ekspresyonizmi, bu hareketin Batı ve Kuzey Almanya’da ve Hollanda’da (Amsterdam Okulu) ortaya çıkan özel bir çeşididir. Dışa vurumcu mimari, Modern özgün mimarinin üç baskın tarzından biridir (Uluslararası Stil, Ekspresyonist ve Konstrüktivist mimari)
Dışa Vurumcu Akımın Özellikleri
Dışa vurumcu mimari bireyciydi ve birçok yönden estetik dogmadan kaçındı, ancak yine de onu tanımlayan bazı kriterler vardır.Büyük bir çeşitlilik ve farklılaşma içermesine rağmen, Ekspresyonist mimarinin eserlerinde tekrar eden birçok nokta bulunabilir ve eserlerinin her birinde bir dereceye kadar belirgindir.
Dışa vurumcu akım yeni, orijinal ve vizyoner olanı elde etmek için çaba sarfeder.
Dışa vurumcu akımda mağaralar, dağlar, şimşek, kristal ve kaya oluşumları gibi doğal romantik olayların temaları yer alır.
Zanaatkar işçiliğin yaratıcı potansiyelini kullanır.
Klasikten çok gotik eğilim vardır.Dışa vurumcu özgün mimari klasikten çok romanesk ve rokokoya yönelir.
Avrupa’da bir hareket olmasına rağmen, dışa vurumculuk batılı olduğu kadar doğuludur. Mağribi, İslam, Mısır, Hint, Roma veya Yunan snat ve mimarisinden özellikler barındırır.
Dışa Vurumcu Akımın Tarihi
1900 – Art Nouveau Akımı, kısmen daha katı ve daha sade bir stile yönelik ahlaki özlemlerden ve kısmen de biçimsel etkiler için rasyonalist fikirlerden kaynaklanır. Ancak Art Nouveau bir soyutlama dili açmış ve doğadan alınması gereken derslere işaret etmiştir.
1905 – Dresden Die Brücke dışavurumcu sanat hareketinin oluşumu.
1907 – Şair Paul Scheerbart bağımsız olarak Ütopik geleceğin bir Bilimkurgu görüntüsünü sunar.
(1909–1912) Adolf Loos, Almanya genelinde uygulamalı süslemeyi reddeden “Süsleme ve Suç” adında bir makale yazdı.
1910 – Herwarth Walden’ın Der Sturm ve Franz Pfemfert’in Die Aktion adlı dergileri Deutscher Werkbund’a karşı Berlin’de yayınlandı.
1911 – Hans Poelzig, Breslau’da muayenehane kurdu.
Wassily Kandinsky Neue Künstlervereinigung München başkanlığından istifa etti.
Walter Gropius ve Adolf Meyer (mimar) Fagus Fabrikası, Alfeld an der Leine’i inşa etti.
Der Blaue Reiter, Münih ve Berlin’de ilk sergilerini oluşturdu ve sergiledi.
1912 – Hans Poelzig, Lubań’da güçlü bir şekilde eklemlenmiş tuğla yığınına sahip bir kimya tesisi tasarladı.
Wassily Kandinsky, Über das Geistige in der Kunst’u (“Sanatta Maneviyata Dair”) eserini yayınladı.
Amsterdam Okulu’nun çalışmaları, Johan van der Mey tarafından tasarlanan kooperatif-ticari Scheepvaarthuis (Nakliye Evi) ile başladı.
1913 -Michel de Klerk, Amsterdam’daki Spaarndammerplantsoen’deki üç apartman binasının ilkinde çalışmaya başladı ve sonuncusu 1921’de tamamlandı.
Rudolf Steiner ilk Goetheanum’da çalışmaya başladı. İş 1919’da tamamlandı.
Peder Vilhelm Jensen-Klint, Danimarka’nın Kopenhag kentindeki Grundtvig Kilisesi için tasarım yarışmasını kazandı.
1914 – Paul Scheerbart Glasarchitecktur Cologne Werkbund sergisini yayınladı.
1915 – Paul Scheerbart öldü.
Franz Kafka Dönüşüm’ü yayınladı.
1917 -Michel de Klerk, Amesterdam’daki Eigen Haard geliştirme şirketi için Spaarndammerplantsoen’de üçüncü ve en başarılı apartman binaları olan Het Schip’i inşa etmeye başladı. Çalışma 1921’de tamamlandı.
Bruno Taut, Alp mimarisini yayınladı.
1918 – Adolf Behne, Scheerbart’ın camla ilgili yazılarının sosyo-kültürel etkilerini genişletti.
Amsterdam Okulu’nun özgür ifadesi Weendingen (Değişimler) dergisinde açıklandı.
Kasım – Bruno Taut ve Adolf Behne tarafından Arbeitsrat für Kunst (Sanat İşçi Konseyi) kuruldu. Bruno Taut, Die Stadtkrone’u yayınladı.
1919 – Arbeitsrat für Kunst’un bahar manifestosu yayınlandı.
Nisan – Erich Mendelsohn, Hannes Meyer, Bernard Hoetger, Max Taut ve Otto Bartning ‘Bilinmeyen Mimarların Sergisi’ adlı sergiyi sahneledi.
Spartakist isyan, Arbeitsrat für Kunst’un açık faaliyetlerine son verdi.
Berlin’de Hans Poelzig tarafından Grosses Schauspielhaus’un açılışı yapıldı.
Bruno Taut, Frühlicht (Erken Işık) dergisini çıkardı.
Hans Poelzig, Deutscher Werkbund’un başkanlığına getirildi.
Piet Kramers De Dageraad’da tasarım çalışmaları başladı. İnşaat 1923’te tamamlandı.
26 Şubat 1920 , Dr. Caligari’nin Kabinesi filminin prömiyeri Berlin’deki Marmorhaus’ta yapıldı.
1921 – Taut, Magdeburg’un şehir mimarı oldu.
Walter Gropius, Weimar’daki Ölü Mart Anıtı’nı tasarladı.
Frülicht ivmesini kaybeder.
Erich Mendelsohn, Hollandalı Weendingen grubunun eserlerini ziyaret etti ve Hollanda’yı gezdi. Akılcı JJP Oud ve WM Dudek ile tanıştı.
Erich Mendelsohn’un Mossehaus’u açıldı.
Einstein Kulesi’nin inşaatı tamamlandı.
Mendelsohn, Luckenwalde’de bir şapka fabrikası tasarladı.
Hugo Häring ve Ludwig Mies van der Rohe, Friedrichstrasse ofis binası için bir yarışma başvurusunda bulundu.Yapı organik bir yaklaşımla tamamen camdan yapıldı.
1922 – Ludwig Mies van der Rohe, Frülicht’in son sayısında bir cam gökdelen projesini yayınladı.
Toompea Kalesi, Estonya’nın Tallinn kentindeki Riigikogu için dünyadaki tek dışavurumcu tarzda parlamento binası olarak yeniden inşa edildi.
FW Murnau’nun Nosferatu filmi vizyona girdi.
1923 – Bauhaus dışavurumculuk dönemi sona erdi.
Walter Gropius, dışavurumculuğu terk eder ve rasyonalizme geçer.
Berlin ayrılık sergisinde Mies van der Rohe ve Hans ve Wassili Luckhardt daha işlevsel ve nesnel bir yaklaşım sergiledi.
Rudolf Steiner, ilk Goetheanum’u 1922’de tasarladı. Çalışmalara 1924’te başlandı ve 1928’de tamamlandı.
Michel de Klerk öldü.
1924 – Almanya Dawes planını kabul etti. Mimarlar, camla ilgili ütopik fikirlerin peşinden gitmek yerine, düşük maliyetli konutlar üretmeye eğilimli oldular.
Hugo Häring bir çiftlik kompleksi tasarladı. Hacimli tektonik unsurlar ve yuvarlatılmış köşelerle kontrast oluşturan etkileyici eğimli çatılar kullandı.
Hugo Häring, konut projesi Prinz Albrecht Garten’i tasarladı. Açıkça dışavurumculuğu sergilerken, biçimin içsel kaynağına ilişkin daha derin araştırmalarla sundu.
Zehnerring grubunun kuruldu.
3 Haziran, Franz Kafka’nın öldü.
1925 – Hans Poelzig, dışavurumculuğu terk etti ve kripto-klasisizme geri döndü..
Eugen Schmohl, Berlin-Tegel’deki Borsig Kulesi’ni tamamladı.
1926 – Mimari kolektif Der Ring’in kuruluşu, dışavurumculuğa ve daha işlevselci bir gündeme sırtını döndü.
Wassily Kandinsky Point and Line to Plane’i yayınlar.
Max Brod Franz Kafka’nın The Castle’ sini yayınladı.
1927 – Fritz Lang’ın Metropolisinin yayınlandı.
Weissenhof Estate, dışavurumcu mimarlar, Taut, Poelzig, Scharoun tarafından
uluslararsı tarzda Stuttgart’ta inşa edilmiştir.
1928 – Congrès International d’Architecture Moderne (CIAM) İsviçre’de toplandı. Hugo
Frankfurt’taki Großmarkthalle (Martin Elsaesser tarafından) tamamlandı.
Glienicke/Nordbahn (Almanya) Mezarlığı Şapeli tamamlandı. Mimar: Paul Poser
1931 – Böttcherstraße’de (Bremen) ‘Atlantis Evi’nin tamamlandı.
1938 – Nazilerin iktidarı ele geçirmesinden sonra, dışavurumcu sanat yasa dışı dejenere sanat olarak ilan edildi.
1937 -Reykjavík, Guðjón Samúelsson tarafından İzlanda’daki Hallgrímskirkja tasarımı yapıldı.
1940 – Berlin Filarmoni konser salonu 1944’te II. Dünya Savaşı sırasında yıkıldı.
1950 – Le Corbusier, mimari dışavurumculuk biçimine postmodern dönüşünü işaret eden Notre Dame du Haut’u inşa etti. Ayrıca, Unité d’Habitation’ı da inşa etti. Béton brut’un (betonarme) brütalist kullanımı, cam, tuğla ve çeliğin dışavurumcu kullanımını şeklindedir..
1960 – Dışa vurumculuk, politik bağlam olmaksızın Fantastik mimari olarak yeniden doğdu.
Berlin Filarmoni’nin 1963’te Hans Scharoun tarafından yeniden inşa edildi.
Giovanni Michelucci’nin Karayolu Kilisesi İtalya’da açıldı.
